Nafiss Nia

De liefde voor film zat er al vroeg in, vertelt de in Iran geboren Nafiss Nia. “Ik was een verlegen meisje”, herinnert Nia zich. “Altijd met een boek, of gebiologeerd door de films op televisie. M’n moeder maakte zich er veel zorgen over: wat moet er van zo’n teruggetrokken kind worden? Daarom schreef ze me in voor een filmcursus. Films maken doe je immers met anderen. Ze hoopte dat het me uit m’n schulp trok.” Nia lacht: “Of dat gelukt is weet ik niet, maar het filmvuur werd wel aangewakkerd.” Die cursus leidde Nia uiteindelijk naar de Filmacademie in Teheran. “Iran heeft een lange geschiedenis van verhalen vertellen en films maken. Filmmakers worden er echt gerespecteerd. Uit de honderdduizenden aanmeldingen werden maar twintig studenten aangenomen. En daar zat ik dus tussen. Ik had ook al een tienjarenplan opgesteld: eerst een serie korte films en uiteindelijk een bioscoopfilm op m’n zevenentwintigste.”

Maar haar wilde filmdromen bleken toch niet zo eenvoudig om te realiseren. Want de eerste problemen kwamen al snel op de proppen. Nia kon zich niet voegen naar de overheidseisen voor filmproducties, ontvluchtte Iran en kwam in Nederland terecht. “Hier moest ik opnieuw beginnen. En ik heb uiteindelijk ook de Filmacademie in Amsterdam doorlopen, de scenario-opleiding. Maar daarna bleef het stil. Producenten hadden geen interesse in mijn projecten en ook omroepen zeiden nee.” Als laatste redmiddel vroeg Nia in 2017 een gesprek aan met het Filmfonds. Vanaf het moment dat het project goedgekeurd werd, zijn we onmiddellijk in productie gegaan en tijdens de coranaperiode hebben we de film kunnen draaien.”

Het levensverhaal van Nia is er een van niet stilzitten, projecten initiëren en constant uitdagingen aangaan. Maar met het draaien van Die middag kreeg ze een zekere rust over zich. “Tijdens de opnames was ik de eerste dagen echt nerveus. Ik bemoeide me met alles: dan zat ik met de acteurs te praten, dan weer bemoeide ik me met de set dressing. Uiteindelijk zette de uitvoerend producent me op een stoel en zei: ‘Nafiss, nu doe je even niets. Wij zijn hier namelijk voor jou aan werk.’ Toen dacht ik: ik ben m’n hele leven in Nederland bezig geweest te bewijzen dat ik gelijkwaardig ben. Maar nu keek ik om mee heen en zag al die professionals die zich vol inzetten voor mijn visie. Dat was zo’n mooi, rustgevend moment. Hier kon ik eindelijk echt mijn ei kwijt.”

Nafiss Nia vluchtte zelf ruim twintig jaar geleden van Iran naar Nederland: “Die middag gaat over mij, maar ook over jou. Die middag gaat over iedereen die op een moment in zijn leven de wanhoop nabij is geweest. Het gaat over de kracht van samenzijn, en dat we het niet zonder elkaar kunnen redden.”

“Het lot van vluchtelingen in Nederland ligt me na aan het hart”, zegt Nia. “En er mist iets in de manier waarop ze neergezet worden in verhalen, altijd maar de zielenpoot. Terwijl vluchteling zijn geen identiteit is – het is iets wat je overkomt. Dat begrip van vluchteling zijn wilde ik met deze film toevoegen. Na diverse voorstellingen en gesprekken over de film, zeiden allerlei mensen met verschillende migratieachtergronden tegen me: dit is mijn verhaal, dit is precies hoe ik het beleefd heb.”

Nafiss Nia baseerde zich voor Die middag op Dance Iranian Style uit 2015. Nia schreef toen het scenario voor deze productie, maar in tegenstelling tot Die middag stond ze toen niet achter de camera. Deze ‘hybride’ documentaire is een mengvorm van een documentaire en een fictief verhaal. Het gaat over een jonge vrouw die, nadat haar asielaanvraag werd afgewezen, ontsnapt uit het opvangcentrum op zoek naar een betere toekomst.