Iraanse cinema

Acteur Alin Wishka, die Nassim’s broer speelt, spreekt in een interview met de Nederlandse radiozender NOS over de beperkingen van de Iraanse cinema. Maar wat moet je je nu precies voorstellen bij al die beperkingen?

Censuur

Er is een heel strenge censuur door de overheid. Films in Iran moeten voldoen aan strikte regels die bepaald worden door het politieke regime. Onderwerpen zoals politiek, religie, seksualiteit en vrouwenrechten zijn gevoelig, en films hierover worden vaak gecensureerd of zelfs verboden. Bovendien moeten filmmakers vaak hun script en film laten goedkeuren door het Ministerie van Cultuur voordat ze iets mogen maken, wat hun creatieve vrijheid beperkt.

Verboden thema’s en taboes

Films mogen geen kritiek geven op islamitische waarden of de geestelijkheid. Romantische scènes, aanrakingen tussen mannen en vrouwen, en vrouwen zonder hoofddoek zijn dus verboden. Films die kritiek leveren op de politiek of de regering worden vaak tegengehouden, en filmmakers kunnen in de problemen komen.

Geldproblemen

Veel filmmakers hebben weinig geld om hun films te maken, vooral als ze niet willen samenwerken met de overheid, die veel controle heeft over de filmindustrie. Er zijn ook weinig technische middelen beschikbaar, waardoor het moeilijk is om films te maken met de hoogste kwaliteit.

Internationale distributie

Zelfs als een film in Iran goedgekeurd is, kan het lastig zijn om deze internationaal te laten zien. De overheid controleert vaak ook welke films naar het buitenland gaan. En door de politieke situatie van Iran is het voor filmmakers moeilijk om internationale markten of samenwerkingen te bereiken.

Risico’s voor filmmakers

Filmmakers die controversiële onderwerpen aansnijden, zoals Jafar Panahi en Mohammad Rasoulof, zijn gearresteerd of mogen het land niet uit. Veel filmmakers kiezen ervoor om zichzelf te censureren, omdat ze bang zijn voor de gevolgen als ze te ver gaan.

Creativiteit onder druk

Ondanks al deze beperkingen zijn Iraanse filmmakers vaak heel creatief in hoe ze deze regels omzeilen, denk maar aan de film Taxi Teheran. Bovendien gebruiken ze ook veel symboliek, poëzie en subtiele kritiek om hun boodschap over te brengen. Toch blijft het moeilijk om helemaal vrij te experimenteren met nieuwe technieken en thema’s.

De Iraanse cinema heeft ondanks de uitdagingen een unieke en indrukwekkende reputatie opgebouwd in de internationale filmwereld. 

Sterke focus op menselijke verhalen

Iraanse films staan bekend om hun diepgaande verkenning van menselijke emoties, relaties en ethische dilemma’s. De verhalen zijn vaak intiem en richten zich op de kleine, alledaagse details van het leven, waardoor ze universeel herkenbaar zijn. 

Kijktip: A Separation (2011)
In deze film van Asghar Farhadi staan interpersoonlijke conflicten en morele dilemma’s centraal. Het verhaal draait om een echtpaar dat uit elkaar wil gaan en de gevolgen daarvan voor hun familie en omgeving. Het richt zich op de menselijke ervaringen van pijn, schuld, en verantwoordelijkheid.

Inventiviteit en symboliek

Door de beperkingen in thema’s en censuur zijn Iraanse filmmakers bijzonder creatief in het gebruik van symbolieken poëtische beelden om hun boodschap subtiel over te brengen. Deze indirecte vertelvorm maakt de films vaak diepzinnig en gelaagd, wat hen extra betekenisvol maakt.

Kijktip: The Taste of Cherry (1997)
Abbas Kiarostami's film gebruikt eenvoudige beelden en een minimalistische aanpak om grote existentiële vragen te stellen. Het verhaal over een man die door het landschap rijdt om iemand te vinden die hem na zijn zelfmoord zal begraven, zit vol met symbolische verwijzingen naar leven en dood.

Krachtige sociale en politieke kritiek

Hoewel censuur beperkingen oplegt, slagen veel Iraanse films erin om subtiele kritiek te leveren op sociale en politieke kwesties. Thema's zoals ongelijkheid, vrouwenrechten, armoede, en de spanningen tussen traditie en moderniteit worden op creatieve en genuanceerde wijze behandeld.

Kijktip: The Circle (2000)
Jafar Panahi's film biedt een scherpe kritiek op de manier waarop vrouwen worden behandeld in de Iraanse samenleving. Het volgt een groep vrouwen die met allerlei obstakels worden geconfronteerd vanwege hun geslacht. De film legt de beperkingen en ongelijkheden bloot waarmee vrouwen in Iran te maken hebben.

Sterk acteerwerk en realistische dialogen

De acteerprestaties in Iraanse films zijn vaak erg natuurlijk en krachtig, met realistische dialogen en een ingetogen speelstijl. Dit geeft de films een authentiek en geloofwaardig gevoel, wat de emotionele impact vergroot.

Kijktip: Leila (1997)
Leila van Dariush Mehrjui toont de dynamiek in een huwelijk waarin de man onder druk staat om een tweede vrouw te nemen omdat zijn vrouw geen kinderen kan krijgen. Het acteerwerk en de natuurlijke dialogen maken de emotionele conflicten tussen de karakters intens voelbaar.

Toegankelijkheid en eenvoud

Iraanse films gebruiken vaak minimalistische productiewaarden, met eenvoudige decors, natuurlijke omgevingen, en beperkte special effects. Dit zorgt ervoor dat de focus ligt op het verhaal en de personages, en het maakt de films vaak intiemer en emotioneler.

Kijktip: The White Balloon (1995)
Jafar Panahi's debuutfilm volgt een eenvoudig verhaal van een meisje dat op zoek is naar een goudvis. De film gebruikt een minimalistische stijl en beperkt zich tot een klein aantal locaties, maar de emotionele diepgang en spanning zijn groot door de eenvoud van het verhaal en de personages.

Internationale erkenning en invloed

Iraanse filmmakers zoals Abbas Kiarostami, Asghar Farhadi, en Jafar Panahi hebben veel lof ontvangen op internationale filmfestivals. De films worden geprezen om hun diepgang, subtiliteit, en unieke benadering van cinema, en hebben wereldwijd invloed gehad op andere filmmakers. Asghar Farhadi won bijvoorbeeld twee Oscars voor Beste Buitenlandse Film, wat aangeeft hoe sterk de impact van Iraanse cinema is buiten de grenzen van Iran.

Kijktip: A Separation (2011)
Deze film van Asghar Farhadi won wereldwijd prijzen, waaronder de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Het is een van de meest succesvolle Iraanse films op het wereldtoneel en toont de kracht van Iraanse cinema in het vertellen van universele verhalen.

Culturele diversiteit en authenticiteit

Iraanse cinema biedt een inkijk in het leven en de cultuur van verschillende bevolkingsgroepen binnen Iran, van stedelijke gebieden tot afgelegen dorpen. Dit geeft de films een rijke culturele diversiteit en maakt ze een belangrijk medium voor het tonen van het alledaagse leven in Iran, iets wat vaak niet zichtbaar is in mainstream media.

Kijktip: The Wind Will Carry Us (1999)
Abbas Kiarostami's film speelt zich af in een afgelegen Iraans dorp en biedt een authentieke blik op het dorpsleven. De film verkent culturele tradities, rituelen en de impact van buitenstaanders op een geïsoleerde gemeenschap.

Filmische schoonheid

Ondanks beperkte middelen, wordt de Iraanse cinema vaak gekenmerkt door prachtig camerawerk en visuele poëzie. Films gebruiken vaak natuurlijke landschappen, strakke kadrering en stilistische keuzes om een visueel aantrekkelijk beeld te creëren, wat de filmervaring verrijkt.

Kijktip: "There Is No Evil (2020)"

Deze film bestaat uit vier verhalen die de impact van de doodstraf in Iran onderzoeken. Het gebruik van prachtige, zorgvuldig gekaderde beelden, vooral in de natuurlijke landschappen en dorpsomgevingen, contrasteert sterk met de donkere en ethische thema’s van de film. Rasoulof creëert een visueel indrukwekkende en emotioneel geladen sfeer die de morele dilemma's versterkt. De film won de Gouden Beer op het filmfestival van Berlijn en wordt geprezen om zowel zijn cinematografie als zijn maatschappelijke boodschap.